Optimaal licht in een complexe werkomgeving

De controlekamer in Delfzijl is het zenuwcentrum van EEW. Hier houden medewerkers dag en nacht toezicht op de operationele processen in de fabriek. Toch kampte de ruimte lange tijd met verouderde verlichting, die onvoldoende rekening hield met het welzijn van medewerkers. Albert Klein, extern projectleider binnen EEW, kreeg de opdracht om de controlekamer volledig te renoveren. Van vloerbedekking tot fotobehang, het schilderwerk en uiteraard ook de verlichting.

“Het ging hier niet om een simpel lampje in het plafond”, start Klein. “Licht speelde een essentieel onderdeel in deze verbouwing. We wilden een lichtoplossing die medewerkers ondersteunt in hun werk.” Klein schakelde huisaannemer Eszet Lighting in om een op maat gemaakt lichtconcept voor de controlekamer te ontwerpen. Na een paar gesprekken werd het Mark Laponder, manager bij Eszet Lighting, al gauw duidelijk dat de inzet van biodynamische verlichting dé oplossing was om het welzijn van medewerkers optimaal te ondersteunen. Samen met Esther Groenhuijzen, lichtontwerper en -adviseur bij FluxPlus, werkte hij aan een unieke lichtoplossing die het bioritme van medewerkers die onregelmatig werken respecteert en de complexe lichtbehoeften in de controlekamer perfect aanvult.

Van donker naar dynamisch

Als lichtontwerper en -adviseur houdt Groenhuijzen zich bezig met het ontwerpen van creatieve lichtoplossingen in ruimtes waar te weinig of geen daglicht komt. Door de inzet van biodynamische verlichting (of zoals ze het zelf liever noemt: integratieve verlichting) wordt natuurlijk daglicht nagebootst. Deze lichtvorm past zich gedurende de dag automatisch aan: van helder blauwlicht in de ochtend om alertheid te bevorderen, tot warmere tinten in de avond om ontspanning te stimuleren.

“Goed licht is essentieel voor het bioritme en welzijn van medewerkers,” legt Esther Groenhuijzen uit. “In ruimtes zonder daglicht, zoals de controlekamer van EEW, kan deze verlichting een groot verschil maken. Het helpt medewerkers alerter te blijven tijdens hun shifts en verbetert tegelijkertijd hun slaap-waakritme. Dit vertaalt zich direct in betere prestaties en minder vermoeidheid op de werkvloer.”

Voor het ontwerp van de controlekamer ging Groenhuijzen grondig te werk. Ze voerde interviews met operators, teamleiders en HR-medewerkers om inzicht te krijgen in de werkroosters, nachtdiensten en specifieke behoeften van het team. Op basis van deze informatie ontwikkelde ze een lichtscenario opmaat, welke Laponder kon verwerken naar een concreet lichtplan.

Educatie voor draagvlak

Mark Laponder vertelt: “Veelal werkt men in een nachtshift in wit licht met een lage lichtintensiteit, het liefst zelfs zo donker mogelijk. Als medewerkers niet weten wat het belang van daglicht is voor je gezondheid en biologische klok, heeft de realisatie van een biodynamische lichtinstallatie in vergelijking tot standaard LED licht weinig effect. Dankzij Esthers expertise konden we een lichtoplossing realiseren die voor iedereen werkt. Voor de medewerker die net wakker is en begint aan een dagdienst, maar ook voor degene die vanuit een nachtdienst direct naar bed wil.”

De uitkomsten van het onderzoek van Groenhuijzen vormden de basis van de lichtprogrammering en tegelijkertijd een duidelijke handleiding voor het team van EEW om met de nieuwe verlichting om te gaan. “Mijn inzet stopt niet zodra de resultaten bekend zijn”, aldus Groenhuijzen. “Ik geef ook een presentatie om het belang van biodynamische verlichting uit te leggen. Als medewerkers begrijpen hoe licht hun welzijn en prestaties kan verbeteren, is de kans groter dat ze de nieuwe verlichting omarmen. Ik heb ze uitgelegd wat het belang van(dag)licht is, hoe de biologische klok werkt, hoe bij onregelmatig werken het slaap-waakritme kan worden geoptimaliseerd en waarom de verlichting automatisch schakelt gedurende de dag. Dit zorgt voor draagvlak en voorkomt dat mensen terugvallen op oude gewoontes, zoals zelf aan de lichtknoppen draaien.”

Reflecties en randvoorwaarden

De daadwerkelijke realisatie van het lichtconcept kende zijn uitdagingen. “De werkplekken in de controlekamer zijn opgesteld in een halve cirkel,” vertelt Laponder. “Dat betekende dat we creatief moesten zijn met de plaatsing van armaturen, vooral omdat er al veel andere installaties in het plafond verwerkt zaten.” Aangrenzende ruimtes, zoals het kantoor van de operators, werden ook voorzien van biodynamische verlichting om een consistent effect te garanderen. Voor de gangen, toiletten en overige kantoren koos men voorstandaard LED inbouw downlights met een hogere luxwaarde, zodat de overgang soepel verloopt.

Eenzelfde soort puzzel ontstond in het gedeelte van de controlekamer waar de kraanmachinisten het aangevoerde afval vanuit de stortruimte verdelen. Klein: “De machinisten zorgen voor een goede mix van de verschillende soorten afval die wij ontvangen. Elke soort afval heeft een andere verbrandingswaarde, die per afvalbult consistent verdeeld moet worden. Zij werken met een grote grijper en kijken vanuit de controlekamer een diepe bunker in. Ze werken het liefste in het donker om reflecties in de ramen te voorkomen. Speciaal voor dit gedeelte van de controlekamer hebben we een uitzondering gemaakt op het biodynamische concept en specifieke lichtscènes ontwikkeld. Voor deze werkzaamheden is dat begrijpelijk en is in het donker zitten een noodzakelijk kwaad.”

Slimme technologie, grootste impact

Als huisaannemer heeft Eszet alle LED armaturen geleverd, die door huisinstallateur Eekels uit Hoogezand zijn gemonteerd en door lichtprogrammeur Helvar zijn geprogrammeerd. Dankzij een goede voorbereiding en nauwe samenwerking met alle partijen werd de installatie succesvol afgerond. De lichtbediening van de controlekamer is toegankelijk via een pincode die enkel Klein en de lichtprogrammeur van Helvar kennen, om te voorkomen dat medewerkers het ingestelde lichtprogramma wijzigen.

“De nieuwe verlichting heeft niet alleen het welzijn van medewerkers verbeterd, maar ook hun productiviteit en alertheid vergroot. Bovendien is de verlichting energiezuinig en flexibel uit te breiden, dankzij het gebruik van een Wieland stekerbare installatie. Dit maakt het systeem toekomstbestendig en eenvoudig aanpasbaar aan veranderende behoeften”, blikt Klein tevreden terug.